Kilometraż
Miłosław Dworzec PKP – 0,0 km, most na rzece Miłosławce – 1,1 km, Plac Wiosny Ludów – 1,4 km, Kościół św. Jakuba Apostoła – 1,6 km, Zespół Pałacowo-Parkowy – 1,8 km, szl. niebieski WP-3621-n – 1,9 km.
Informacje krajoznawcze
Poziom trudności: łatwy
Nawierzchnia: 1,8 km asfalt/0,1 km ścieżka parkowa
Dojazd transportem publicznym: Do Miłosławia możliwy dojazd pociągami regionalnymi (z Jarocina oraz Gniezna i Wrześni). Komunikacja autobusowa obsługiwana przez Usługi Transportowe WAMA (wama-transport.pl). Możliwy dojazd do Miłosławia ze Środy Wielkopolskiej (linia nr 15).
Szlak rozpoczyna się na dworcu kolejowym w Miłosławiu. Ma on charakter typowo miejski. Jest szlakiem łącznikowym pomiędzy dworcem kolejowym a parkiem w Miłosławiu. Stanowi skrót dla osób podążających do Czeszewa (bez nadkładania trasy przez Winną Górę) lub tworzy pętlę o długości 7 km (Miłosław PKP – szl. czarny – Miłosław Park – szl. niebieski – Winna Góra – Miłosław PKP).
Szlak w całości nadaje się do jazdy rowerem. Polecany jest dla dzieci na rodzinne wędrówki połączone ze zwiedzaniem miłosławskich zabytków.
Obiekty krajoznawcze zlokalizowane wzdłuż szlaku:
Miłosław -miasto w powiecie wrzesińskim. Pierwsza wzmianka o Miłosławiu pochodzi z roku 1314, kiedy to miejscowość była własnością Miłosławskich herbu Doliwa. Lokację miejską uzyskał w 1397 roku, zdegradowany przed 1500 rokiem, ponowne nadanie praw miejskich w 1539 roku. Miasto było własnością rodów Górskich, Grabskich, od 1777 Mielżyńskich, 1893-1939 w rękach Kościelskich. Za życia Seweryna Mielżyńskiego (1804-1872) i Józefa Kościelskiego (1845-1911) – najwybitniejszych dziedziców Miłosławia – miasto było znaczącym ośrodkiem polskości w zaborze pruskim. Stąd wysyłano pomoc dla powstańców w okresie Powstania Listopadowego w latach 1830-1831, a także podczas Powstania Styczniowego w latach 1863-1865.
30 kwietnia 1848 roku w czasie powstania wielkopolskiego, które wybuchło w okresie Wiosny Ludów, miasto było miejscem zwycięskiej bitwy powstańców z wojskami pruskimi, a w pierwszej dekadzie XX wieku ośrodek strajków szkolnych przeciw przymusowej germanizacji.
Hrabina Monika Kościelska (zm.1959r.) była ostatnią dziedziczką dóbr miłosławskich, a na mocy jej zapisu testamentowego w 1961 r. w Genewie utworzona została Fundacja im. KościeIskich, która to Fundacja wspiera młodych literatów w kraju i za granicą. Nagroda im. Kościelskich ma prestiżowy charakter i jest najdłużej istniejącą w powojennym życiu kulturalnym polską nagrodą literacką.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej, kliknij https://miloslaw.info.pl/historia/
Miłosław PKP (0,0) dworzec kolejowy [przy linii numer 281 Oleśnica-Chojnice (Jarocin-Września) początkowo jednotorowej, od 1906 dwutorowej, zelektryfikowanej 1974-75] oddany do użytku 30.06.1875r.; w 2023r. zmodernizowano perony. W skład zabytkowego zespołu dworca kolejowego wchodzą także trzy murowane domy mieszkalne z pocz. XX w.
Eklektyczna willa z 1887r. (1,0) (ul. Wrzesińska 24, skrzyżowanie z ul. Pałczyńską)
Jest to budynek murowany, dwukondygnacyjny z kwadratową wieżą. Została zbudowana przez inżyniera Władysława Rabskiego (w niej zamieszkał). Dwa lata później zbudował on także obok nowoczesny browar parowy i do 1904 roku pełnił funkcję kierownika produkcji. Browar postawił „z powodu braku podobnego przedsiębiorstwa polskiego" w ramach wielu przedsięwzięć Polaków walczących z germanizacją przemysłu w Wielkopolsce; od początku działał on pod nazwą Fortuna. Browar po wojnie sprywatyzowany, a w 1995r. odzyskany przez spadkobierców przedwojennych właścicieli. W 2011 Browar Fortuna nabyła polsko-belgijska spółka IBG DWA. Obecnie willa należy do właścicieli browaru.
Mostek na rzece Miłosławce (1,1) (zwanej też Szywrą o długości 36,69 km, to lewostronny dopływ Moskawy, która dalej wpada do Warty), wzdłuż rzeki znajdują się stawy hodowlane
dom „Bazar” (1,3) (narożnik ul. Wrzesińskiej i pl. Wiosny Ludów 24)
Obiekt wzniesiony w I połowie XIX wieku na miejscu dawnego zajazdu z karczmą i stajnią. Rozbudowany pod koniec tego samego wieku. W czasie trwania Wiosny Ludów kosynierzy stoczyli z Prusakami zwycięską bitwę o ten budynek, o czym informuje wmurowana w lico budynku tablica pamiątkowa o treści: "W budynku tym kosynierzy stawili zwycięski opór Prusakom w 1848 roku, ufundowana przez społeczeństwo Miłosławia w 1964 r., podczas obchodów 650-lecia miasta."
Plac Wiosny Ludów (1,4)
Rynek miejski nazwę tę otrzymał podczas obchodów 650. rocznicy założenia miasta w 1964 r. Założenie urbanistyczne miasta pochodzi z XIV–XIX w. Najstarsze budynki mieszkalne (poza pałacem) to dom z 1851r. pl. Wiosny Ludów 14 i dom z 1868 r. ul. Zamkowa 20. W roku 2024 nastąpiła ostatnia rewaloryzacja rynku, a jak pisał w 1899 r. krakowski „Czas” pierwsze okazałe elektryczne latarnie w tym miejscu ofiarował miastu w prezencie Józef Kościelski.
Pomnik Wiosny Ludów (1,5)
Obelisk z tablicą informacyjną i sześcioma urnami zawierającymi ziemię z innych wielkopolskich pól bitewnych okresu Wiosny Ludów (Trzemeszno, Grodzisk, Książ, Sokołowo, Buk i Rogalin). W 1948 r. miasto stanowiło miejsce centralnych uroczystości obchodów 100-lecia Wiosny Ludów, w których uczestniczyli przedstawiciele najwyższych władz państwowych z Bolesławem Bierutem na czele. Z tej okazji przed pałacem odsłonięto pomnik ku czci powstańców, a w 1995 r.– po uprzednim odrestaurowaniu - pomnik został przeniesiony na obecne miejsce i ponownie uroczyście odsłonięty.
W mieście znajdował się jeden z obozów powstańczych, a 30 kwietnia 1848 r. oddziały polskie pod dowództwem Ludwika Mierosławskiego i Feliksa Białoskórskiego stoczyły pod Miłosławiem (także krwawe walki w centrum i o pałac) zwycięską bitwę z wojskami pruskimi dowodzonymi przez gen. Blumena. Seweryn Mielżyński poparł powstanie finansowo oraz udostępnił obozowi powstańczemu swe posiadłości.
Kościół św. Jakuba Apostoła (1,6)
Kościół parafialny wybudowany w 1620 r. jako zbór luterański już w 1629 został przekazany katolikom. W latach 1843-1845 przebudował go Seweryn Mielżyński nadając mu styl gotyku romantycznego. Bryła kościoła powiększyła się o kruchtę przy głównym wejściu oraz o wejście z przedsionkiem od strony zachodniej. Szczyt fasady frontowej został zwieńczony wieżą, na której umieszczono krzyż, a poniżej zamontowano zegar. Około 1850 r. obok kościoła – na miejscu wcześniejszej drewnianej – powstała murowana neogotycka dzwonnica, w niej 4 dzwony. Kolejna rozbudowa kościoła miała miejsce w latach 1912-1913. Dobudowano wówczas niskie nawy boczne, a od strony południowej – kaplicę grobową Kościelskich, którą zaprojektował Roger Sławski, polichromie wykonał Henryk Jackowski i Wiktor Gosieniecki, a wyposażył Józef Kościelski. Ołtarz główny późnorenesansowy z okresu budowy świątyni.
Pomnik Kosynierów Miłosławskich (1,6) (po prawej stronie kościoła)
Powstał w 1853 według projektu Seweryna Mielżyńskiego. Ma postać neogotyckiej kapliczki z figurą świętego Wawrzyńca. Został wzniesiony na specjalnie wybudowanym grobowcu, do którego przeniesiono zwłoki kosynierów z 1848, pochowanych dotychczas na przykościelnym cmentarzu. W 1928 na pomniku umieszczono tablicę z napisem „Poległym w bitwie miłosławskiej 30.4.1848 r. wdzięczni rodacy”. W 1940 na polecenie władz hitlerowskich pomnik został rozebrany, a figurę św. Wawrzyńca przeniesiono do kościoła. Pomnik został zrekonstruowany i ponownie odsłonięty w 1998, podczas obchodów 150. rocznicy bitwy pod Miłosławiem.
Po zewnętrznej stronie muru obelisk z pamiątkową płytą i napisem że to „Pierwsze miejsce spoczynku kosynierów poległych 30.04.1848 roku”.
Budynek dawnej szkoły katolickiej (1,7) (ul. Zamkowa 13)
Został wzniesiony w latach 1846–1848 w stylu neogotyckim, z neogotyckimi szczytami, najprawdopodobniej według projektu Seweryna Mielżyńskiego. Na froncie budynku pamiątkowa tablica z roku 1964 (obchody 650. rocznicy założenia miasta): „Dzieci tej szkoły brały czynny udział w strajku o mowę polską w latach 1901-1904, 1906-1907”. Pierwszy strajk miał miejsce 4 czerwca 1901 r. wkrótce po wybuchu strajku dzieci wrzesińskich i miał charakter strajku solidarnego. Z inicjatywy Józefa Kościelskiego w 1901 r. powstał w Poznaniu społeczny komitet pomocy dla rodzin strajkujących dzieci.
Pod koniec 2012 roku budynek szkolny został w części zaadaptowany na mieszkania socjalne.
na skwerze im. Dzieci Miłosławskich (1,7), przed szkołą:
głaz-pomnik poświęcony Dzieciom Miłosławskim walczącym o mowę polską w latach 1901–1904 i 1906–1907. Odsłonięty w 1982 r., w 80. rocznicę pierwszej fali strajków, z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Ziemi Miłosławskiej. Na głazie obok pamiątkowego napisu wyryto kształty dziecięcych główek i herb miasta. Rzeźbienia na głazie wykonali artyści z Poznania: Józef Kaliszan oraz Jan Rassumowski. Pierwotnie stał w centrum Miłosławia na placu Wiosny Ludów, a w związku z jego remontem, w 2022 r. ważący 4.200 kg kamień został przetransportowany w obecne miejsce.
kościół ewangelicki (1,7) (po przeciwnej stronie ulicy Zamkowej)
Został zbudowany na początku lat 70-tych XIX w., częściowo z funduszy króla pruskiego, dla zboru ewangelickiego. Gmina ewangelicka, istniejąca w Miłosławiu od 1837 r. jako filia parafii we Wrześni, w 1855 r. została ustanowiona samodzielną parafią ewangelicko-augsburską. Skupiała ona okolicznych kolonistów niemieckich i miejscowych urzędników państwowych.
Jest to świątynia o jednej nawie, z oddzielonym trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Nad kościołem dominuje wysoka, kwadratowa wieża, pokryta dachem namiotowym. Wewnątrz świątyni dookoła nawy mieści się drewniana empora, podparta przez kolumny.
Od 1977 r, po odrestaurowaniu budowli, mieściło się tu przez pewien czas Muzeum Ziemi Miłosławskiej. W 2009 roku obiekt został oficjalnie przekazany przez gminę na 25 lat w użytkowanie powiatowi wrzesińskiemu, a w 2016 roku powiat wrzesiński przejął kościół na własność. Obiektowi nadano nazwę Powiatowa Scena Kultury „Zamkowa”. Powiat wrzesiński prowadzi renowację zabytku oraz organizuje w nim wydarzenia kulturalne.
Zespół pałacowo-parkowy im. Kościelskich (1,8 – 1,9)
Do parku wchodzi się przez ozdobną, neogotycką bramę murowaną z kratą, odrestaurowaną w 1995. Przy bramie zachował się (częściowo przebudowany) „domek ogrodnika” zaprojektowany przez Seweryna Mielżyńskiego, zbudowany w 1854 r.
Ławeczka Sienkiewicza (po lewej stronie bramy)
Pomnik odsłonięto 10 września 2024 r. w 125 rocznicę odsłonięcia pierwszego na ziemiach polskich pomnika Juliusza Słowackiego w miłosławskim parku. Rzeźba została wykonana z brązu przez firmę z Pleszewa. Ławeczka nawiązuje do sienkiewiczowskiej powieści i proponuje „Quo vadis ? Przysiądź i pomyśl”. Koszt przedsięwzięcia to 150 000 złotych, z czego 110 000 złotych gmina pozyskała z programu „Polska dziś i jutro”, który realizuje Fundacja Totalizatora Sportowego, natomiast pozostałą kwotę dołożył Powiatowy Bank Spółdzielczy we Wrześni oddział w Miłosławiu.
obok pałacu neogotycka oficyna z połowy XIX wg projektu Seweryna Mielżyńskiego
W budynku pałacu (o pałacu i parku szerzej przy opisie niebieskiego szlaku pieszego)
– obecnie Biblioteka Publiczna – po odbudowie w latach 1963-69 znajdowała się Szkoła Podstawowa im. Wiosny Ludów, którą przeniesiono do nowego obiektu Bugaj 7.
W holu na piętrze znajduje się 6 malowideł ściennych o tematyce historycznej autorstwa Elżbiety Czeczot-Werc z Poznania: dwa nawiązują do wydarzeń Wiosny Ludów, Odsłonięcie pomnika Juliusza Słowackiego w parku w 1899r., strajk szkolny Dzieci miłosławskich oraz Wóz Drzymały.
Inne obiekty krajoznawcze znajdujące się w okolicy:
- Mogiła powstańców wielkopolskich: na starym cmentarzu parafialnym z 1829 r. przy ul. Pałczyńskiej (w tym rejonie także trwały walki powstańcze),
- Do dzieł Seweryna Mielżyńskiego należą także: zbudowane według wzorów francuskich budynki gospodarcze folwarku i kolonia mieszkalna dla robotników folwarcznych w Bugaju (wzdłuż DW 441 w kierunku Pyzdr), zameczek myśliwski „Bażantarnia” o formie średniowiecznego zespołu obronnego i leśniczówka w Bagatelce.
Quest: https://regionwielkopolska.pl/wp-content/uploads/2018/04/Miloslaw_Nowy_2023_1a.pdf
